Trước đó, năm 2021, Đảng bộ và nhân dân huyện Diên Khánh đã đạt được nhiều thành tích trong chương trình phát triển đô thị và xây dựng nông thôn mới, tạo nên diện mạo mới cho vùng đất có bề dày lịch sử - văn hóa. Từ đó, là tiền đề để huyện phấn đấu phát triển thành thị xã trước năm 2025 theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Diên Khánh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 – 2025.

Cụ thể, ngày 2/3/2021, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã ký quyết định công nhận đô thị Diên Khánh đạt các tiêu chí đô thị loại IV, trực thuộc tỉnh Khánh Hòa. Đây là dấu mốc quan trọng khẳng định sự nỗ lực và những kết quả tích cực mà Đảng bộ và nhân dân huyện Diên Khánh đã đạt được trong thực hiện chương trình phát triển đô thị. Giai đoạn 2016 - 2021, với nhiều nguồn vốn khác nhau, huyện đã thực hiện đầu tư các công trình trọng điểm, hạ tầng khung, điển hình: Kè chống sạt lở bờ bắc thị trấn Diên Khánh; kè và đường số 1 dọc sông Cái và sông Suối Dầu; kè và đường dọc sông nhánh nối sông Cái và sông Đồng Đen; đường D6; khu dân cư Phú Ân Nam 2; Khu đô thị mới Nam sông Cái… Huyện đã thực hiện phủ kín quy hoạch trên địa bàn với những đồ án quy hoạch quan trọng, mang tính định hướng lâu dài. Nổi bật là: Phê duyệt đồ án Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 xây dựng mới trung tâm xã Bình Lộc; thực hiện điều chỉnh cục bộ đồ án Quy hoạch phân khu chức năng tỷ lệ 1/2000 khu trung tâm xã Diên Phú; thực hiện đồ án Quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/500 chỉnh trang và phát triển khu dân cư ven sông nhánh nối sông Cái và sông Đồng Đen; phê duyệt Quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 Cụm Công nghiệp Diên Thọ; Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 khu vực phía bắc thị trấn Diên Khánh 174ha; Quy hoạch chi tiết 1/500 khu trung tâm Suối Hiệp 74ha...

Theo tờ trình gửi UBND tỉnh của UBND huyện Diên Khánh, huyện nằm ở khu vực trung tâm của tỉnh, tiếp giáp với TP. Nha Trang ở phía đông và huyện Cam Lâm ở phía nam, cách trung tâm TP. Nha Trang chỉ 10km. Với vị trí này, huyện Diên Khánh kết nối thuận lợi với các huyện, thành phố của tỉnh và có vai trò hỗ trợ cho huyện Khánh Vĩnh ở phía tây. Hệ thống đường giao thông đối ngoại của huyện rất thuận lợi với các quốc lộ: 1, 1C, 27C; tuyến tránh Quốc lộ 1; hệ thống đường sắt Bắc - Nam; đường bộ cao tốc Bắc - Nam đi qua 7 xã đang được triển khai xây dựng. Ngoài ra, Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đi qua huyện Diên Khánh có vị trí ga tại xã Diên Thạnh cũng đang được nghiên cứu, thiết kế…
 
Đồng thời, UBND tỉnh Khánh Hoà cho phép huyện Diên Khánh lập đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung đô thị Diên Khánh đến năm 2040; đồ án điều chỉnh quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 Khu đô thị phía tây TP. Nha Trang; đồ án điều chỉnh Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 trục đường nối Nha Trang và Diên Khánh. Hiện nay, tỷ lệ dân số đô thị của huyện đạt 71,3%. Huyện cũng rà soát tiêu chí của các địa phương dự kiến khu vực nội thị (thị trấn Diên Khánh và các xã: Diên An, Diên Toàn, Diên Thạnh, Diên Lạc, Diên Phú, Diên Phước, Suối Hiệp, Diên Sơn, Diên Điền) để đầu tư đảm bảo các tiêu chí phường của thị xã theo Nghị quyết 1211 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tổng vốn đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng trên địa bàn huyện trong 5 năm (2016 - 2020) là 10.994 tỷ đồng. Cùng với tốc độ phát triển đô thị của tỉnh, hạ tầng đô thị đã và đang thực hiện trên địa bàn huyện sẽ tạo điều kiện để Diên Khánh sớm hình thành đô thị kết nối với TP. Nha Trang.

Hiện nay, dân số huyện Diên Khánh đã hơn 145.000 người, trong khi quy định lên thị xã là 100.000 người trở lên; diện tích tự nhiên của huyện đạt 343,8km2, trong khi quy định là 200km2 trở lên. Hiện nay, huyện Diên Khánh có 18 đơn vị hành chính trực thuộc; khi lên thị xã sẽ thành lập 10 phường để đáp ứng quy định, gồm: thị trấn Diên Khánh, Diên An, Diên Toàn, Diên Thạnh, Diên Lạc, Diên Phú, Diên Phước, Suối Hiệp, Diên Sơn và Diên Điền. Như vậy, tỷ lệ phường trên đơn vị hành chính cùng cấp đạt 55,56%, trong khi quy định là 50% trở lên. Một số tiêu chuẩn khác như loại đô thị, thu nhập bình quân đầu người, mức tăng trưởng kinh tế bình quân 3 năm gần nhất… được đánh giá đều đạt so với quy định lên thị xã.
 
Chia sẻ về điều này, ông Nguyễn Văn Gẩm - Chủ tịch UBND huyện Diên Khánh cho hay, Diên Khánh được định hướng phát triển lên thị xã từ rất sớm nên với các xã dự kiến phát triển thành phường, các dự án xây dựng nông thôn mới đều được thực hiện theo tiêu chuẩn đô thị, làm thay đổi đáng kể bộ mặt các xã và đời sống người dân nông thôn. Các cơ sở y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao… được đầu tư khang trang, rộng rãi. Tuy nhiên, thực trạng phát triển kinh tế - xã hội và phát triển đô thị trên địa bàn huyện những năm gần đây đã phát sinh những khó khăn, phức tạp trong công tác lãnh đạo, điều hành. Hiện nay, tình hình trật tự đô thị, quy hoạch, sử dụng tài nguyên đất, thực hiện các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng…không còn phù hợp với mô hình quản lý của chính quyền nông thôn. Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa nhanh, sự phát triển của các ngành công nghiệp, du lịch đã nảy sinh nhiều tác động xã hội cần phải tập trung giải quyết kịp thời. Do vậy, việc thành lập thị xã là nhu cầu khách quan, phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội và đô thị hiện nay.
 
Hiện nay, huyện Diên Khánh phấn đấu đến năm 2025, toàn huyện có 16/16 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 8 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 3 xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu và đạt huyện nông thôn mới trước năm 2025. Trước mắt, huyện chỉ đạo các xã đã đạt chuẩn nông thôn mới tiếp tục duy trì và có kế hoạch nâng cao các tiêu chí; tập trung nguồn lực để xây dựng xã nông thôn mới nâng cao. Tổng nguồn vốn dự kiến huy động cho chương trình giai đoạn 2021 - 2025 là 99,4 tỷ đồng, trong đó ngân sách huyện sẽ đầu tư hơn 40,6 tỷ đồng.
   
Theo ông Nguyễn Văn Gẩm - Chủ tịch UBND huyện Diên Khánh chia sẻ, trong năm 2022, huyện tiếp tục phát huy mọi tiềm năng, lợi thế để phát triển kinh tế theo cơ cấu công nghiệp - dịch vụ - nông nghiệp; đẩy nhanh phát triển công nghiệp, dịch vụ và đô thị, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới gắn với phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng hiện đại; phấn đấu xây dựng huyện Diên Khánh thành thị xã trước năm 2025. Song song đó, tạo sự chuyển biến đồng bộ để phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa; nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội; tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường; đẩy mạnh cải cách hành chính, phát huy dân chủ đi đôi với giữ vững kỷ luật, kỷ cương; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ và nguồn nhân lực.