Có thể thấy, với xu hướng cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 phát triển mạnh mẽ…Qua đó, các doanh nghiệp sẽ phát triển theo xu thế áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong sản xuất kinh doanh. Điều này, dự báo sẽ có cuộc đào thải lao động, nhất là lao động trình độ thấp. Vì lẽ đó, trong tương lai, cần có những thay đổi về đào tạo nhân lực, nâng cao kỹ năng cần thiết để bắt kịp xu thế.

Phát triển công nghệ liệu có thể phá vỡ thị trường lao động?

Tại Việt Nam, Chính phủ xác định công nghệ AI là sự đột phá, mũi nhọn cần được triển khai nghiên cứu. Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung thúc đẩy phát triển công nghệ. Trong đó, tập trung nguồn lực cho phát triển trí tuệ nhân tạo (AI). Bên cạnh đó, các chương trình khoa học trọng điểm, được phê duyệt nhằm hỗ trợ nghiên cứu phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo, liên kết các nhà nghiên cứu, đầu tư, doanh nghiệp, thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Trong khi đó, sự tự động hóa sẽ thay thế người lao động bằng máy móc có thể làm trầm trọng thêm sự chênh lệch giữa lợi nhuận so với vốn đầu tư và lợi nhuận so với sức lao động. Mặt khác, tri thức sẽ là yếu tố quan trọng của sản xuất trong tương lai và làm phát sinh một thị trường việc làm ngày càng tách biệt thành các mảng "kỹ năng thấp/lương thấp" và "kỹ năng cao/lương cao"…Điều này, dễ dẫn đến sự phân tầng xã hội ngày càng nhiều.

Ngoài ra, các robot ngày càng được sử dụng nhiều hơn ở tất cả các lĩnh vực từ nông nghiệp chính xác đến chăm sóc người bệnh…Sự phát triển nhanh của công nghệ robot làm cho sự hợp tác giữa người và máy móc sớm trở thành hiện thực. Sự tự động hóa đi đôi với AI sẽ phát triển mạnh hơn, thậm chí với những kỹ năng trước đây chỉ có con người sở hữu, nay máy móc có thể thay thế một phần hoặc toàn bộ.

Sự phát triển mạnh mẽ của cuộc CMCN 4.0 đã mang lại cơ hội lẫn thách thức đối với sự phát triển ở mỗi quốc gia. Việc ứng dụng của CMCN 4.0 là các công cụ giúp cho việc mở rộng và đa dạng hóa các hình thức sản xuất, quản lý. Con người có thể tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và đầy đủ nhờ sự hỗ trợ của internet, dữ liệu lớn, sự phát triển của hệ thống thông tin trực tuyến, mạng xã hội... Sự phát triển của công nghệ tự động sẽ giúp giải phóng sức lao động cho con người, tăng năng suất lao động nhưng cũng đẩy hàng triệu người phải đối diện với nguy cơ mất việc làm. Nhiều ngành, nghề sản xuất, kinh doanh truyền thống cũng sẽ biến mất nhanh chóng. Các lĩnh vực nghề thủ công cũng sẽ biến mất, thay vào đó là sự xuất hiện ngành, nghề mới đòi hỏi kỹ năng tay nghề cao.

Chia sẻ về điều này, Viện trưởng Viện Chiến lược và Đổi mới Sáng tạo (ISAI) Hồ Minh Sơn cho rằng CMCN 4.0 có thể làm mất đi nhiều việc làm…Tuy nhiên, sẽ tạo ra những công việc mới đòi hỏi trình độ cao. Vì vậy, CMCN 4.0 làm nhiều ngành nghề sẽ biến mất…Thế nhưng, có những công việc mới ra đời, những công việc này đòi hỏi nguồn nhân lực phải được trang bị kiến thức, kỹ năng phù hợp để đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.

Nhiều lợi thế khi ứng dụng tri thức, công nghệ

Có thể khẳng định, nước ta là một quốc gia có nguồn cung lao động khá dồi dào và ổn định với hơn 55 triệu lao động. Như vậy, CMCN 4.0 sẽ mang lại nhiều lợi ích như giúp tăng năng suất lao động nhờ áp dụng những công nghệ hiện đại vào quá trình sản xuất. Tất nhiên, sẽ xuất hiện nhiều thách thức như mất việc làm và những vấn đề xã hội khác. Với sự tác động đó đang được thể hiện rõ rệt qua từng vị trí công việc cũng như những chiến lược, định hướng, kế hoạch... trong việc phát triển thị trường lao động.
 
Theo Viện trưởng Viện Chiến lược và Đổi mới Sáng tạo (ISAI) Hồ Minh Sơn, nhấn mạnh: Trước yêu cầu của sự phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) trong sản xuất kinh doanh, người lao động còn nhiều hạn chế, bất cập như chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng, cơ cấu và trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Songsong với đó, trình độ văn hóa và tay nghề của người lao động dù đã được cải thiện, nhưng vẫn còn thấp, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến việc tiếp thu khoa học - kỹ thuật, đến năng suất lao động, chất lượng sản phẩm.

Cũng theo Viện trưởng Viện Chiến lược và Đổi mới Sáng tạo (ISAI) Hồ Minh Sơn chia sẻ thêm, vớiviệc robot hóa đã và đang là xu thế tất yếu của công nghiệp hiện đại. Theo dự báo, ở một số lĩnh vực, với sự xuất hiện của robot, số lượng lao động sẽ giảm đi 1/10 so với hiện tại. Đặc biệt, 9/10 nhân lực còn lại sẽ phải chuyển nghề hoặc dẫn đến thất nghiệp. Rõ rằng, khi robot và tự động hóa phát triển, điều này đồng nghĩa việc số lượng lao động dư thừa sẽ tăng lên. Chính vì vậy, chúng ta không thể đặt sự phát triển của mình dựa trên lợi thế so sánh lao động giá rẻ...Việc so sánh lợi thế có hiệu quả hiệnnay phải là ứng dụng tri thức, công nghệ. Tin rằng, cần phải có đủ năng lực trí tuệ, khả năng sáng tạo, nắm bắt, làm chủ các công nghệ mới và chủ động hội nhập quốc tế để rút ngắn khoảng cách về với các nước phát triển.

Nhấn mạnh về điều này, Viện trưởng Viện Chiến lược và Đổi mới Sáng tạo (ISAI) Hồ Minh Sơn thẳngthắn nói: Dù robot không phải và sẽ không thể trở thành chủ thể của pháp luật. Nhưng, robot đã và đang tác động đến nhiều mặt của đời sống xã hội, đòi hỏi rất nhiều các lĩnh vực pháp luật sẽ được điều chỉnh để ứng xử kịp thời những vấn đề phát sinh. Điển hình, trong lĩnh vực pháp luật về trách nhiệm sản phẩm, quyền tác giả, an sinh xã hội, tiêu chuẩn và quy chuẩn. Danh sách các lĩnh vực pháp luật chịu tác động không dừng lại ở đó. Việc ứng xử kịp thời và phù hợp về mặt pháp luật đối với robot, trí tuệ nhân tạo và những công nghệ mới khác là đòi hỏi tất yếu để thúc đẩy sự phát triển của công nghệ, đảm bảo robot nói riêng, công nghệ nói chung được ứng dụng mạnh mẽ trong đời sống, làm cho sự phát triển của công nghệ mang lại lợi ích chung và thúc đẩy tiến bộ xã hội.